TARİH BİLİMİNE GİRİŞ
Tarih; geçmişteki insan topluluklarının yaşayışlarını,
birbirleriyle olan ilişkilerini (siyasî, kültürel, ekonomik) yer ve
zaman göstererek, belgelere dayanarak neden sonuç ilişkisi içinde
objektif olarak anlatan bilim dalıdır.
Yer ve zaman göstererek, neden sonuç belirterek ve belgelere dayanarak
anlatma tarihe bilim olma özelliği kazandırır.
Tarihin Bilim Olarak Özellikleri
a. Tarih tekrarı olmayan olayları inceler.
b. Tarihte asla deney ve gözlem yapılamaz. Ta rihin kendine özgü
metodları vardır.
c. Tarihi değerlendirirken, olayın geçtiği zamandaki koşullar göz
önüne alınmalıdır.
TARİH METODU VE KAYNAKLAR
1. Ana Kaynaklar; Kendi İçinde yazılı ve yazısız
kaynaklar olarak 2'ye ayrılır.
a. Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, paralar, hatıralar, seyehat
yazıları.
b. Yazısız Kaynaklar: Sanat eserleri, Mezarlar, Günlük
kullanılan eşyalar.
2. İkince El Kaynaklar; Ana Kaynaklardan yararlanılarak
yazılan eserler.
Tarihin Sınıflandırılması
a. Zamana göre: Tarihin, çağları ve önemli olayları esas
alınarak sınıflandırılmasıdır. İlk Çağ,Orta Çağ, XV. y.y. Osmanlı
Tarihi gibi.
b. Mekâna göre: Tarihin, olayın yaşandığı yere göre
sınıflandırılmasıdır. Asya tarihi, Mezopotamya tarihi gibi.
c. Konuya göre: Tarihin sosyal, ekonomik, dini olaylara göre
sınıflandırılmasıdır. Hukuk tarihi, tıp tarihi, sanat tarihi gibi.
Tarihe Yardımcı Bilim Dalları
Tarihe yardımcı bilim dallarını, coğrafya, arkeoloji (Kazı
Bilimi), kronoloji (Tarihi oluş sırasına göre düzenleme),
paleografya (Eski yazı), diplomatik (Devletler arası resmi yazışma),
antrpoloji (İnsan ırklarını araştırma), etnografya (Kültür
araştırması), numizmatik (Para Bilimi), sosyoloji, psikoloji,
filoloji (Dil bilimi), Epigrafya (Kitabeleri İnceleme) olarak
sıralayabiliriz.
Bu bilim dallarından fası II® ilgisi ©İsinim Tarihi D®wlri®rin
afdlınlanma&ındla yartSımsı ®lm, yası II® İlgisi ©laıafanlar IB®
dahu g@k Tarih Ğm®sl D®wlrl®rln aydınlanmasında yardıım& ©lur.
O Tarihi Devirler yasının İcadıyla başlar. Yasının bulunmasından
ûnmkl saman-lam da Tarih ön@®sl D®wlrl®r d®nlr.
TAKVİMLER
Zamanı ölçmek için hazırlanan çizelgelerdir. Ayın dünya
etrafında 12 defa dönüşünü 354 günde tamamladığı süre ay yılı,
dünyanın güneşin etrafında 1 defa dönüşünü 365 gün 6 saatte
tamamlaması ise güneş yılıdır.
TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER
a. 12 Hayvanlı Türk Takvimi, güneş yılına göredir. Yıllara sayı
yerine hayvan adı verilir.
b. Hicrî takvim, ay yılı hesabına göredir. Hicret esas alınır. 354
gündür (Dini gün ve bayramlar butakvime göre belirlenir.).
c. Celalî Takvimi, güneş yılına göredir. Büyük Selçuklular kullandı.
ç. Rumî Takvim, Osmanlı Devleti'nde vergi toplama ve yabancı
devletlerle yapılan ticari ilişkiler sırasında takvim farklılığından
dolayı ortaya çıkan zorlukları gidermek için hazırlandı. Güneş
yılına göre hazırlanmıştır.
d. Miladî Takvimi, güneş yılına göredir. 365
gün 6 saattir.
TC. Devletinde de 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanılmaya
başlanmıştır.
Tarih Öncesi Devirler (Yazının İcadından
Önceki Tarih)
YAZININ İCADI
(M.Ö. 3500) Tarihi Devirler (Yazının İcadından Sonraki Tarih)
İLKÇAĞ Başlangıcı:
Yazının icadı M.Ö. 3500
Son:
Kavimler Göçü M.S. 375
ORTAÇAĞ Başlangıç:
Kavimler Göçü: M.S.375
Son:
istanbul'un Fethi M.S. 1453
Madenlerin işlenmesiyle ilk şehir devletleri kurulurken denizyolları
kullanılmaya başlanmış, devrin sonlarında yazı bulunmuştur.
Tarih yazının icadı ile başlar. Yazılı belgelerin olmadığı tarih
öncesi dönemlerin devirlere ayrılmasında araç gereç ve malzemeler
ölçü alınır.
Eski Taş Devrinde; avcılık, toplayıcılık yapılmış, ilkel ok
ve yay kullanılsa da ürün üretilmemiştir, insanlık tarihinin en uzun
devridir.
Orta Taş (Yontma) Devri; Sonlarına doğru ateş, ısınmak,
pişirmek ve korunmak için kullanılmıştır. Tekerlek icat edilmiştir.
Yeni Taş (Cilâlı) Devri; Tarım başlamış, yerleşik hayata
geçiş olmuş, hayvanlar ilkkez evcilleşti-rilmiş, ilk bitki
liflerinden elbiseler yapılmıştır.
bir sonraki olayın başlangıcıdır.
ESKİ ÇfiĞ MEDENİYETLERİ
Hint Medeniyeti
Çin Medeniyeti
Anadolu Medeniyeti
1. Hititler 4. iyonlar
2. Frigyalılar 5. Urarturlar
3. Lidyalılar
Mezopotamya Medeniyeti
1. Sümerler
2. Akadlar
3. Babiller
4. Asurlar
5. Elamlar
Doğu Akdeniz Medeniyeti
1. Fenikeliler
2. ibraniler
Mısır Medeniyeti
İran Medeniyeti
1. Medler
2. Persler
Ege Medeniyeti
1. Girit
2. Miken
3. Yunan
Roma Medeniyeti
Hellen Medeniyeti
HİNT MEDENİYETİ:
Halkı sınıflara ayıran Kast Sistemi yüzünden devlet olamadılar.
Budizm, Brahmanizm, Hinduizm inançları yaygındır.
ÇİN MEDENİYETİ:
Kendilerine ait alfabeleri vardır. Barut ve pusulayı icat
ettiler. Budizm, Tao, Konfiçyusizm yaygındır.
ANADOLU MEDENİYETLERİ Hititler:
Merkezi Boğazköy (Hattuşaş) tır. Anadolu, tarihi devirlere
Hititler döneminde geçti. Pankuş denilen meclis kurulup kralın
yetkilerini kısıtladılar. Anadolu'da Tımar sistemi Hititler
zamanında kullanıldı. M.Ö. 1280'de ilk yazılı antlaşma olan Kadeş
Antlaşmasını Mısırla imzaladılar. Anal denilen yıllıklar tutarak ilk
kez tarafsız tarih yazıcılığını başlattılar. Kralın hanımı olan "Tavananna"
kralın tüm yetkilerine sahipti. Hukuk sistemi gelişmiştir.
Frigyalılar:
Merkezleri Gordion'dur. Çok tanrılı dine inandılar. Bereket
tanrıları Kibele'dir. Kuyu mezarları vardır. Tarıma çok fazla önem
vermekteydiler. Hatta öküz öldüren veya saban kıranın cezası ölümdü.
Kibele isimli Tabit Tanrıçaları vardır. Krallarına "Mi-das" denir.
Lidyalılar:
Merkezleri Sard'dır. Yaptıkları Kral Yolu ile doğu batı ticareti
gelişti. Parayı icat ettiler.
İyonlar:
Şehir devletleri şeklinde yaşadılar. Koloniler kurdular, hür
düşünceye önem verdiler. Bilimde çok ilerlemişlerdir. Pisagor, Tales,
Hipokrat gibi ünlü bilim adamları yetişmiştir.
Urartular:
Merkezleri Tuşpa (Van)'ö\r. Mezarlarını oda şeklinde
yapmalarından ölümden sonraki hayata inandıklarını anlıyoruz. Su
kanalları yapmalarından ise tarımla uğraştıkları sonucuna varıyoruz.
MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ
Dicle ile Fırat arasındaki bölgeye Mezopotamya denir. Bölgeden
göç yollan geçtiğinden birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır.
Nehirlerin akış yönü dikkate alınarak bölgenin kuzeyine Yukarı
Mezopotamya, güneyine Aşağı Mezopotamya denir.
Sümerler:
Çivi yazısını buldular. Ay yılı esaslı takvim ve tarihteki ilk
yazılı kanunları yaptılar (Urgakina isimli Kralları hazırlamıştır).
İlk hukuk devletidir. Zıggu-rat isimli tapınaklarını aynı zamanda
gökyüzünü incelemek için (Rasathane) olarak da kullanmışlardır.
Akadlar:
İlk sürekli orduyu kurarak tarihteki ilk büyük imparatorluğu
kurdular.
Babiller:
Sümerler'den etkilenerek kanunlar oluşturmuştur. Ancak
Sümerler'in kanunları fidye esaslı iken, Hamımurabi'nin hazırladığı
kanunlarda kısas esaslıydı. Yani suçun ne ise cezan aynı olacaktı.
Ayrıca dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen "Ba-bil'in Asma
Bahçelerini" tarihe bırakmışlardır.
Asurlar:
Anadolu'yla ticaret yaptıkları sırada Hititler'e çivi yazısını
öğreterek Anadolu'da tarihi devirlerin başlamasında etkili oldular.
Elamlılar:
Şehir devletleri hâlinde yaşadılar.
DOĞU AKDENİZ MEDENİYETLERİ Fenikeliler:
Kurdukları koloniler ile doğu kültürünü batiye taşıdılar.
Tarihteki ilk alfabeyi yaptılar. (Bu alfabı gelişerek Latin alfabesi
meydana geldi.)
İbraniler:
Tek tanrılı inanca sahip ilk uygarlıktır. Sadec* ibraniler'e ait
olduğu inancı bu dinin yayılmasın önledi.
MISIR MEDENİYETİ
Nil nehrinin akış yönüne göre kuzeye Aşağı Mısır, güneye Yukarı
Mısır denir. Mısır'ın diğer medeniyetlerden etkilenmeyip, istilâlara
uğramamasının nedeni coğrafî konumudur. (Bunun nedeni, etrafının
çöllerle kaplı oluşudur), ilk güneş yılı esaslı takvimi
yapmışlardır. Resim yazısı olan hiyeroglifi icat etmişlerdir.
Ölümden sonraki hayata inandıklarından vücutları çürümemesi için
mumyalamışlardır. Böylece tıp ve eczacılık gelişmiştir. Ayrıca
matematik ve geometri biliminde de ilerlemişlerdir.
İRAN MEDENİYETLERİ
Medler:
Urartular'ı yıktılar. Persler tarafından yıkıldılar. Persler:
Medlerin egemenliğinde yaşarlarken onları yıkarak topraklarında
Persler'i kurmuşlardır. Zer-düştlü dinine inandılar. İlk posta
teşkilâtını kurdular. Sümer'in çivi yazısını kullandılar.
EGE MEDENİYETLERİ
Girit, Miken, Yunan medeniyetlerinden oluşmuştur.
Girit: Tarihe bıraktıkları en önemli eserleri Knossos Sarayıdır.
Tarihte ilk olimpiyat oyunlarını düzenleyen medeniyettir.
Miken: Tarihte Kubbeli Kuyu Mezarları ile meşhurlardır.
Yunan Medeniyeti: Tanrıları adına olimpiyatlar düzenlediler. Çok
tanrılıdırlar (Apollo, Zeus gibi) Polis isimli şehir devletleri
halinde yaşıyorlardı. (Sportapolis, Atinapolis gibi) Drakon, Solon
ve Klistenes isimli kişiler anayasa hazırlamışlardır, içlerinde
demokrasiye en yakın olanı Klistenes'in hazırladığı anayasadır.
HELLEN MEDENİYETİ
Makedonya kralı Büyük iskender'in Asya seferi sonrası doğu ve
batı kültürlerinin kaynaşmasıyla doğdu. (Avrupa-ı- Anadolu+ İran+
Mezopotamya+ Mısır medeniyetlerinin biraraya getirilmesi sonucu)
ROMA MEDENİYETİ
İlk Çağın en büyük köleci devletidir. Sınıf farklılıklarını
önlemek için 12 Levha Kanunlarını yaparak günümüz Avrupa hukuk
sisteminin temelini attılar. (Roma Hukuku'nun)